ردپای تغییر اقلیم در افزایش شدت گردوخاک و افزایش بارش‌های تندری/اثرات پدیده‌های «فَرین» بر سرطان

دکتر علی مهدی‌نیا در گفت‌وگو با ایسنا، تغییرات اقلیمی را به عنوان یک چالش بزرگ برای بشریت در قرن بیست و یکم دانست که می‌تواند سلامت، اکوسیستم و اقتصاد را به شیوه‌های قابل توجهی تحت تاثیر قرار دهد و افزود: فعالیت‌های انسانی و  افزایش دمای کره زمین نه تنها باعث تخریب محیط زیست می‌شود، بلکه خطرات قابل توجهی برای سلامت عمومی نیز ایجاد می‌کند. از میان این خطرات، ارتباط بین تغییرات آب و هوایی و سرطان به کانون مهم تحقیقات و نگرانی‌های جهانی تبدیل شده است، به گونه‌ای که سازمان بهداشت جهانی تغییر آب و هوا را به عنوان یک عامل کلیدی در پیامدهای سلامت به رسمیت شناخته است و تأثیر نامطلوب آن به خصوص بر ساکنین ساحل نشین را برجسته می‌کند.

وی ادامه داد: مطالعات نشان می‌دهد که سرطان به عنوان عامل اصلی بیماری و مرگ‌ومیر در سطح جهان، تحت تأثیر طیف وسیعی از عوامل محیطی است که برخی از آنها با تغییرات آب و هوایی در حال تغییر هستند. رابطه پیچیده بین عوامل مرتبط با تغییرات اقلیم مانند آلودگی هوا، قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش، رویدادهای شدید آب و هوایی و امنیت غذایی و بروز سرطان در تحقیقات علمی آشکارتر می‌شود. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که دمای بالاتر و تغییر شرایط آب و هوایی ممکن است منجر به تماس بیشتر با مواد سرطان‌زا، وقفه در ارائه خدمات مراقبت‌های بهداشتی و افزایش حساسیت برای جوامع حاشیه‌نشین شود.

به گفته مهدی نیا، ارتباط بین خطر سرطان و تاثیر تغییرات اقلیم و همچنین تحلیل افزایش نابرابری در نرخ سرطان بر اثر تغییرات محیطی پیچیده بوده و نیاز به تحقیقات گسترده‌تری دارد.

عوامل مؤثر مرتبط با تغییرات آب و هوا بر افزایش شیوع سرطان

آلودگی هوا

وی، عوامل مؤثر مرتبط با تغییرات آب و هوا بر افزایش شیوع سرطان را این گونه تشریح می‌کند: آلودگی هوا عامل اصلی ایجاد خطر سرطان در مقیاس جهانی است. سوزاندن سوخت‌های فسیلی آلاینده‌های مضر زیادی مانند ذرات معلق (PM۲.۵)، اکسیدهای نیتروژن، دی اکسید گوگرد و ترکیبات آلی فرار را در هوا منتشر می‌کند. این مواد مضر توسط آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان به عنوان عوامل ایجاد کننده سرطان طبقه‌بندی می‌شوند. مطالعه منتشر شده نشان می‌دهد که آلودگی هوا مسؤول تقریباً ۱۴ درصد موارد سرطان ریه در سطح جهان است. علاوه بر این، دمای بالاتر می‌تواند با افزایش تولید ازن در سطح زمین، کیفیت هوا را بدتر کند و منجر به افزایش بروز بیماری‌های تنفسی و سرطان‌های مرتبط با تماس طولانی شود.

معاون پژوهش و آموزشی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی خاطر نشان کرد: مطالعات نشان داده است که افرادی که در مناطقی با آلودگی هوای بالا زندگی می‌کنند، در معرض خطر بسیار بیشتری برای ابتلا به سرطان ریه هستند. مطالعه‌ای در چشم‌انداز سلامت محیطی نشان داد که با افزایش ۱۰ میکروگرم بر متر مکعب در سطوح PM۲.۵، خطر ابتلا به سرطان ریه تقریباً ۲۲ درصد افزایش می‌یابد. علاوه بر این، تحقیقات افزایش شانس سرطان پستان و کولورکتال را با قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا از منابع ترافیکی مرتبط دانسته است. تغییرات اقلیمی باعث بدتر شدن کیفیت هوا می‌شود که نه تنها بر ساکنان شهرها تأثیر می‌گذارد، بلکه بر مناطق روستایی نیز تأثیر می‌گذارد که در آن شیوه‌های کشاورزی نیز ذرات مضر را در هوا منتشر می‌کنند.

اشعه UV

وی با اشاره به اثرات اشعه UV  خاطر نشان کرد: با افزایش دمای جهانی، خطر قرار گرفتن در معرض سطوح بالاتر اشعه ماوراء بنفش (UV) ناشی از تخریب لایه اوزون نیز افزایش می‌یابد. افزایش سطح اشعه ماوراء بنفش با موارد بیشتر  سرطان پوست، به‌ویژه ملانوم مرتبط است. بر اساس مطالعه‌ای در مجله سرطان، انتظار می‌رود نرخ سرطان پوست به دلیل افزایش دما و سطوح بالای قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش افزایش یابد. همچنین سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که افرادی که در ارتفاعات با عرض‌های جغرافیایی بالاتر زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض خطرات ناشی از تغییرات اقلیم قرار دارند.

به گفته وی ارتباط بین سرطان پوست و اشعه ماوراء بنفش به طور گسترده‌ای شناخته شده است. قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه ماوراء بنفش، باعث آسیب به DNA  سلول‌های پوست می‌شود و موجب ایجاد تغییراتی می‌شود که ممکن است منجر به رشد سلول‌های سرطانی شود. تحقیقات آکادمی پوست آمریکا نشان داد افرادی که در دوران کودکی دچار آفتاب سوختگی مکرر می‌شوند، با احتمال بسیار بیشتری در بزرگسالی به ملانوم مبتلا می‌شوند. علاوه بر این، تغییرات آب و هوایی می‌تواند بر نحوه مشارکت افراد در فعالیت‌های خارج از منزل تأثیر بگذارد که منجر به گذراندن دوره‌های طولانی‌تر در خارج از خانه در فصول گرم‌تر می‌شود و به طور بالقوه خطر قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش را افزایش می‌دهد.

قطع خدمات درمانی

مهدی نیا با تاکید بر اینکه شرایط آب و هوایی شدید سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی ضروری برای تشخیص و درمان سرطان را مختل می کند، اضافه کرد: رویدادهایی مانند طوفان، سیل و آتش‌سوزی‌های جنگلی می‌توانند به مراکز درمانی آسیب بزنند، از درمان بیماران جلوگیری کنند و مراقبت‌های پزشکی جاری را قطع کنند. به عنوان مثال، طوفان ماریا در پورتوریکو صدمات زیادی به مراکز بهداشتی و درمانی وارد کرد و منجر به اختلالات عمده در درمان و مراقبت سرطان شد. این حادثه نشان داد که چگونه می‌توان منابع مراقبت از سرطان را در طول بحران‌های بهداشت عمومی هدایت کرد و منجر به غربالگری‌ها و درمان‌هایی شد که ممکن است نرخ مرگ و میر را در بیماران سرطانی کاهش دهد.

وی ادامه داد: علاوه بر این، مطالعات نشان می‌دهد که بلایای طبیعی اغلب می‌تواند منجر به سطوح بیشتری از قرار گرفتن در معرض مواد سرطان زا در هنگام وقوع شرایط آب و هوایی شدید در مناطق مجاور کارخانه‌های شیمیایی یا پالایشگاه‌های نفت شود. تحقیقات منتشر شده نشان داد که مناطق تحت تاثیر سیل با قرار گرفتن در معرض سموم مکان‌های صنعتی موجبات خطرات سلامتی برای ساکنانی که قبلاً به دلیل عوامل اجتماعی-اقتصادی آسیب‌پذیرتر بودند، فراهم می‌کند.

تغییر در رژیم غذایی و عدم اطمینان از دسترسی به غذای کافی

مهدی نیا با بیان اینکه تغییر دما و روند بارندگی ممکن است منجر به تولید محصولات کمتر و هزینه‌های بالاتر برای تامین میوه‌ها و سبزیجات شود، یادآور شد: پیش بینی می‌شود تغییرات در عرضه مواد غذایی مرتبط با آب و هوا می‌تواند منجر به بیش از ۵۰۰ هزار مرگ ناشی از آب و هوا در سراسر جهان تا سال ۲۰۵۰ شود، از جمله مرگ و میر ناشی از سرطان ناشی از کاهش مصرف غذاهای سالم. علاوه بر این، خطر ابتلا به سرطان می‌تواند به دلیل تغییرات آب و هوایی افزایش یابد و به طور بالقوه منجر به مصرف بیشتر آفلاتوکسین‌ها و مواد سرطان‌زای تولید شده توسط قارچ‌هایی شود که در محیط‌های گرم‌تر به خوبی عمل می‌کنند.

وی گفت: ناامنی غذایی می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌های ناسالم در رژیم غذایی افراد شود، مانند انتخاب غذاهای فرآوری شده ارزان قیمت با محتوای قند و چربی بالا به دلیل کمبود محصولات تازه. این تغییر در رژیم غذایی می‌تواند منجر به چاقی شود که عامل شناخته شده‌ای است که خطر ابتلا به سرطان‌های مختلف مانند سرطان پستان و آندومتر را افزایش می‌دهد.

تغییرات اقلیمی نابرابری‌های بهداشتی را بدتر می‌کند

این عضو هیات علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی یادآور شد: جمعیت‌های محروم بیشترین خطر مواجهه با توزیع نابرابر اثرات تغییرات آب و هوا بر سرطان را دارند. بر اساس مطالعه‌ای از انجمن سرطان آمریکا، مناطق کم‌درآمد به علت قرار گرفتن در نزدیکی تأسیسات صنعتی در معرض سموم محیطی قرار دارند. علاوه بر این، این جوامع معمولاً دسترسی کافی به خدمات مراقبت‌های بهداشتی با کیفیت بالا را ندارند که آنها را بیشتر در معرض تأثیرات منفی تغییرات آب و هوایی بر سلامت قرار می‌دهد. بر اساس گزارش بانک جهانی، تغییرات آب و هوایی ممکن است باعث شود تا سال ۲۰۳۰ صدمیلیون نفر دیگر دچار فقر شوند و نابرابری‌های فعلی سلامت را بدتر کند. این سناریو به ویژه زمانی نگران کننده است که جوامع به حاشیه رانده شده به دلیل ترکیبی از چالش‌های اقتصادی و قرار گرفتن در معرض خطرات زیست محیطی اغلب با افزایش نرخ مرگ و میر ناشی از سرطان مواجه می‌شوند.

رویکردهایی برای کاهش اثرات تغییر اقلیم

وی معتقد است ارتباط بین تغییرات اقلیمی و سرطان مستلزم اجرای اقدامات سیاستی جامع است تا به کاهش و سازگاری با این تأثیرات بپردازد. از این رو رویکردهایی برای کاهش مؤثر اثرات تغییر اقلیم به شرح زیر ترسیم می‌شود:

حمایت از راهکارهای انرژی پاک: منابع انرژی پایدار می‌تواند به طرز قابل توجهی سطوح آلودگی هوا را کاهش دهد. تلاش‌ها برای کاهش انتشار کربن به میزان ۴۵ درصد تا سال ۲۰۳۰ برای بهبود کیفیت هوا و کاهش خطرات سرطان مرتبط با آلودگی بسیار مهم است.

تقویت تاب‌آوری سیستم بهداشت و درمان: سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بهداشتی قوی برای اطمینان از دسترسی بدون وقفه به درمان سرطان در شرایط آب و هوایی شدید ضروری است. این شامل اطمینان از این است که ساختمان‌ها قادر به تحمل بلایای طبیعی هستند و توزیع داروهای ضروری مختل نمی‌شود.

ترویج آموزش عمومی: افزایش آگاهی در مورد ارتباطات بین تغییرات اقلیمی و سرطان می‌تواند به جوامع کمک کند تا برای محیط‌های سالم‌تر فشار بیاورند. ابتکارات بهداشت عمومی باید بر تشویق تغییرات سبک زندگی که اثرات اقلیمی را کاهش دهند و احتمال ابتلا به سرطان را پایین بیاورند، تمرکز کنند.

ادغام عوامل اقلیمی در درمان سرطان: متخصصان بهداشت و درمان باید عوامل اقلیمی را در روش‌های خود ادغام کنند و آماده رویارویی با احتمالات وقفه‌های ناشی از حوادث اقلیمی باشند. این شامل ایجاد برنامه‌های پشتیبان برای اطمینان از ادامه مراقبت از بیماران در صورت بروز اضطراری است.

حمایت از تغییرات سیاستی: مهم است که متخصصان بهداشت از سیاست‌هایی که منافع بهداشتی مرتبط با سرطان را در تلاش‌های گسترده‌تر اقدام برای تغییر اقلیم گنجانده‌اند، حمایت کنند. این شامل حمایت از قوانینی است که به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌پردازند و همچنین مسائل بهداشتی عمومی در مورد پیشگیری از سرطان را مدنظر قرار می‌دهند.

تأمین مالی برای تحقیقات: ضروری است که تأمین مالی برای مطالعه ارتباطات بین تغییرات اقلیمی و سرطان افزایش یابد تا مداخلات موفقی ایجاد شود. مهم است که سیاست‌گذاران، تحقیقاتی که به تجزیه و تحلیل تأثیرات تغییرات محیطی بر انواع مختلف سرطان در جمعیت‌های مختلف می پردازد را تامین مالی کنند. تعداد فزاینده‌ای از مطالعات، اهمیت حیاتی به دست آوردن درک بهتر از ارتباط بین سرطان و تغییرات آب و هوایی را برجسته می‌کند.

مهدی نیا تصریح کرد: بلایای طبیعی نظیر سیل در مجاورت کارخانه‌های شیمیایی یا پالایشگاه‌های نفت در شرایط آب و هوایی شدید اغلب منجر به افزایش قرار گرفتن در معرض عوامل سرطان‌زا می‌شوند. مطالعات نشان می‌دهد که کاهش انتشار کربن در هوا ممکن است منجر به کاهش قابل توجه در بروز سرطان ریه در درازمدت شود. بر اساس تحلیلی از مرکز سلامت آب و هوا در هاروارد که به تغییرات آب و هوایی می‌پردازد؛ پرداختن به تغییرات آب و هوایی می‌تواند با کاهش قرار گرفتن در معرض مواد مضر در محیط و افزایش دسترسی به غذاهای سالم، مزایای سلامتی مختلفی را برای بیماران سرطانی به همراه داشته باشد. مطالعه‌ای که در مرکز طبیعت و اقلیم در آمریکا ارائه شده است، اهمیت گنجاندن پیش‌بینی‌های اقلیمی آینده را در برنامه‌ریزی شهری برای تأسیسات مراقبت‌های بهداشتی و اطمینان از دسترسی به آنها در شرایط آب و هوایی شدید را برجسته می‌کند.

ایران و تغییر اقلیم

وی در خصوص اثرات تغییر اقلیم در ایران اظهار کرد: کشور ایران در منطقه خشک و نیمه بیابانی دنیا قرار دارد، بنابراین بیش از سایر نقاط در معرض آسیب از تغییرات اقلیمی قرار دارد. در ایران پدیده‌های فَرین زیادی طی سال‌های اخیر رخ داده است، از جمله این موارد می‌توان به موج گرمایی تابستان سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۶، وقوع خشکسالی مستمر در برخی مناطق کشور، رخدادهای سیلاب شهرستان کن در سال ۱۳۹۴ و سیل امامزاده داود در تابستان ۱۴۰۱ در فصل تابستان و همچنین بارش‌های بی سابقه بهار ۱۳۹۷ و سیل پلدختر در بهار ۱۳۹۸ اشاره کرد.  

این استاد اقیانوس‌شناسی، نشانه‌های تغییر اقلیم در دریاها و سواحل ایران را نیز مشهود دانست و گفت: در دو دهه اخیر طوفان‌های حاره‌ای که در شمال اقیانوس هند ایجاد شده برخی از آنها به سمت سواحل مکران کشیده شده و خسارات فراوان جانی و اقتصادی به همراه داشته است که در گذشته نظیر آن را نداشته‌ایم. به عنوان مثال می‌توان به طوفان‌های “گونو”، “فت”، “نیلوفر” و “شاهین” اشاره کرد. طوفان شاهین در مهرماه ۱۴۰۰ طی برخورد با سواحل چابهار خسارات فراوانی را بر جای گذاشت. 

وی اضافه کرد: همچنین مطالعاتی که در پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی در حوضه دریاچه ارومیه صورت گرفته، حاکی از آن است که بارش برف کاهش داشته و ضمن افزایش دما، بارش‌های تندری نیز در حال افزایش است.  در سواحل دریای خزر نیز شدت و تعداد بارش برف‌های سنگین افزایش یافته است. نتایج تحقیقات اخیر نشانگر وقوع رخداد و شدت پدیده گرد و خاک در سواحل و جزیره‌های جنوبی ایران است. بنابراین ردپای تغییرات اقلیمی بر روی آب و هوای کشور نشان دهنده آسیب پذیر بودن کشور ما از گرمایش جهانی و تغییرات آب و هوایی است. 

مهدی نیا همچنین به تحقیقات انجام شده و در حال انجام در پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی اشاره کرد و گفت: محققان پژوهشگاه در راستای انجام وظایف خود تحقیقات فراوانی در خصوص تغییر اقلیم در محیط­‌های اقیانوسی، دریاها و سواحل ایرانی انجام داده یا در دست انجام دارند که در ذیل به برخی از آن­ها اشاره می‌شود:

* پایش، مطالعه و شبیه‌سازی پدیده‌­های حدی هواشناسی در سواحل و دریاهای ایران
مطالعات دیرینه اقلیم؛ 
* تشکیل بانک اطلاعات بازتحلیل و ماهواره‌ای برای انجام مطالعات تغییرات آب و هوایی
پایش پارامترهای محیطی در دریاها و سواحل ایران؛
* بررسی اسیدی‌شدن آب‌های پیرامونی؛
 * پایش و مطالعات مربوط به سفیدشدگی مرجان‌­های خلیج‌­فارس؛
* پایش و مطالعه کربن آبی در اکوسیستم­‌های مانگرو؛
* مطالعه قوانین و مقررات حقوقی در مورد تغییرات اقلیمی؛
* بررسی اثرات تغییر اقلیم بر رشد اقتصادی ایران و مناطق ساحلی.

معاون پژوهش و آموزشی پژوهشگاه اقیانوس‌شناسی ارتباط بین تغییرات اقلیمی و سرطان را پیچیده‌ و در عین حال حیاتی‌ عنوان کرد و در ادامه گفت: با سیاره‌ای در حال گرم شدن مواجه هستیم که تأثیرات قابل‌توجهی بر سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی جهانی دارد. انجام اقدامات پیشگیرانه با تمرکز بر مقابله با تغییرات آب و هوا و ارتقای سلامت عمومی برای محافظت در برابر افزایش نرخ انواع مختلف سرطان در جمعیت‌های مختلف در سراسر جهان بسیار مهم است.

مهدی نیا معتقد است پرداختن به این موضوع پیچیده نیازمند همکاری میان ذینفعان ازجمله سازمان‌ها و ارگان‌های مرتبط با بهداشت و سلامت و سیاست‌گذاران بخش انرژی و صنایع است. وضع قوانین سختگیرانه در خصوص تولید کربن، توسعه زیرساخت‌های تاسیساتی و بهداشتی برای مناطق در معرض تغییرات شدید آب و هوا، توسعه فرهنگ مراقبتی در خصوص اثرات تغییرات آب و هوا و توسعه پایدار صنعتی با رعایت بسته‌های زیست محیطی از جمله عواملی است که بر کاهش اثرات تغییر اقلیم و در نتیجه فراهم کردن محیط‌ سالم‌تر برای نسل‌های آینده و کاهش بار کلی بیماری‌های مرتبط کمک می‌کنند.

انتهای پیام